Als mensen horen dat ik advocaat ben, denken ze vaak dat ik tonnen verdien. Dit beeld is met name ontstaan door advocaten in maatpak, zoals Moskowicz. Er zijn enorme verschillen tussen advocaten. Advocaten die op een groot kantoor aan de Amsterdamse Zuidas werken, verdienen aanzienlijk meer dan advocaten in de provincie. Ik ben een advocaat in de provincie. De advocaten die ik ken zijn hele gewone mensen zonder maatpak. Helaas verdien ik ook geen tonnen.

Ik ben een zg. sociale advocaat. Dit betekent dat ik voornamelijk zaken doe op toevoegingsbasis. Ook wel gefinancierde rechtshulp genoemd. De cliënt betaalt een eigen bijdrage en ik krijg voor mijn werkzaamheden van de Raad voor Rechtsbijstand een vast bedrag per zaak uitbetaald. En daar zit nu juist de crux. Of ik nu 6 uur of 60 uur aan een zaak besteed, de vergoeding die ik ontvang, blijft hetzelfde.

Het systeem van de toevoeging werkt via een puntenprincipe. Eén punt is ongeveer 100 euro waard. De Raad voor de Rechtsbijstand is van mening dat één punt voor ongeveer één uur werk staat. Voor bijvoorbeeld een omgangszaak staan 7 punten. Ik heb dergelijke zaak nog nooit in 7 uren kunnen afwikkelen. Ik, en de meeste sociale advocaten met mij, wil(len) namelijk geen half werk leveren. Dit betekent dat ik regelmatig werk voor een aanzienlijk lager tarief dan de bedoeling is. Extra uren worden niet of nauwelijks vergoed.

Het tarief van ongeveer 100 euro per punt is de afgelopen jaren gedaald, waardoor veel sociale advocaten moeite hebben om een fatsoenlijk inkomen te verwerven. Advocaten hebben namelijk ook kosten, zoals bijvoorbeeld huisvesting en verplichte opleidingen. Inmiddels ken ik een aantal advocaten die gestopt zijn of overwegen te stoppen. Nu wil onze Minister van Rechtsbescherming de sociale advocatuur nog verder uitkleden. Hij wil dat bepaalde rechtsgebieden, zoals bijvoorbeeld echtscheidingen en huurrecht worden uitgesloten van gefinancierde rechtshulp. Alleen in het strafrecht en in asielzaken kan dan nog aanspraak  worden gemaakt op gefinancierde rechtsbijstand. Dat is een klap voor de sociale advocatuur. Maar, dit is nog veel erger voor mensen met een kleine beurs.

De plannen van de Minister van Rechtsbescherming

Volgens de Minister moeten mensen zich maar verzekeren. Dat heeft hij zich vast laten aanpraten door een grote rechtsbijstandverzekeraar. Vermoedelijk diezelfde rechtsbijstandverzekeraar waar hij eind augustus 2018 een ‘reclamefilm’ voor heeft opgenomen. Gemakshalve vergeet de Minister dat een hele boel van de zaken die hij wil uitsluiten bijna nooit onder de dekking van een rechtsbijstandsverzekering vallen. Een vrouw zonder inkomen, die van haar echtgenoot zou willen scheiden, heeft dan dus geen mogelijkheden om een echtscheiding aan te vragen.

Als het aan de Minister ligt, is een advocaat straks alleen nog weg gelegd voor mensen met geld. Mensen zonder financiële middelen kunnen hun recht niet meer via de rechter halen. Als de rechter niet meer bereikbaar is, zullen zij hun problemen op een andere manier gaan oplossen. De vrouw zonder inkomen, die wil scheiden van haar echtgenoot, zou “tot de dood ons scheidt” letterlijk kunnen nemen door bijvoorbeeld wat rattengif in zijn koffie te mengen. Of denk eens aan het gezin dat op straat zal komen te staan wanneer de woningbouwvereniging ontruiming van de woning vraagt en er geen geld is om een advocaat te kunnen betalen. De schulden zullen oplopen. Hierdoor zullen alleen maar meer (sociale) problemen ontstaan. Het zal niet voor het eerst zijn dat iemand in zo’n situatie afglijdt in het criminele circuit.

De Minister lijkt te vergeten dat er veel procedures worden gevoerd tegen de overheid. Naar het schijnt wordt in zo’n 60% van de gevallen geprocedeerd tegen de overheid. De oorzaak ligt vaak in complexe wetgeving. Als mensen zonder financiële middelen geen gefinancierde advocaat meer kunnen inschakelen, zullen deze zaken nauwelijks meer voor de rechter komen. Het handelen van de overheid wordt in die gevallen niet meer gecontroleerd. Als er dan toch bezuinigd dient te worden, doet de overheid er goed aan om juist in deze kwesties geschillen te voorkomen. Met het huidige plan wordt de toegang tot het recht simpelweg onmogelijk gemaakt.

Afbrokkeling rechtstaat

Ik vrees dat een heleboel geschillen die nu nog via de rechter opgelost kunnen worden, zullen gaan escaleren. De rechtsstaat die zorgvuldig is opgebouwd, zal snel afbrokkelen als deze plannen worden doorgezet. Dit is een zeer zorgelijke ontwikkeling. Deze afbrokkeling van de rechtstaat begon overigens al bij Fred Teeven, destijds staatssecretaris van Justitie. Hij heeft in 2017 in een interview toegegeven dat hij heeft bezuinigd op de advocatuur om meer verdachten achter de tralies te krijgen. Dat doel wilde hij eigenlijk bereiken door minimumstraffen in te voeren. Toen dat niet lukte, heeft hij zich toegelegd op bezuinigingen op de advocatuur om hetzelfde effect te bereiken. De bezuinigingen waren niet vanuit een financiële noodzaak ingegeven, maar enkel bedoeld om ervoor te zorgen dat advocaten hun werk niet goed konden doen.

Het recht op een eerlijk proces en toegang tot de rechter, is een belangrijke pijler van de democratische rechtsstaat. Ongeveer 40% van de bevolking is afhankelijk van gefinancierde rechtshulp voor de toegang tot het recht. Niemand zou de toegang tot het recht ontzegd moeten worden. Als de plannen van de Minister worden doorgevoerd, zal dat wel gaan gebeuren.