In reactie op de wereldwijde ophef over #MeToo heeft Zweden per 1 juli 2018 een nieuwe wet ingevoerd, die alle seksuele handelingen zonder expliciete toestemming strafbaar kan maken. Zonder expliciete toestemming kan iemand worden veroordeeld voor verkrachting. De nieuwe wet zal betekenen dat meer gevallen van verkrachting kunnen worden vervolgd.

Verkrachting wordt in de Nederlandse volksmond vaak omschreven worden als: “het tegen iemands zin seks hebben”. De juridische definitie van verkrachting is iets anders. In Nederland (en de meeste Europese landen) wordt onder verkrachting verstaan: het ongewenst seksueel binnendringen van het lichaam onder dwang. Er moet dan bewezen worden dat de dader geweld gebruikte, het slachtoffer bedreigde of misbruik maakte van een persoon in een kwetsbare situatie.

In Zweden hoeft er geen sprake meer te zijn van dwang, wil er sprake zijn van verkrachting. Seks met iemand die niet vrijwillig deelneemt, is illegaal. Er moet expliciet toestemming voor seksuele handelingen zijn gegeven. Verbaal of non-verbaal. Passiviteit is geen teken van vrijwillige deelname. Ontbreekt de toestemming, dan is de seks strafbaar. Dat is een soort omdraaiing van de bewijslast ten opzichte van de oude wet.

Hoe ze in Zweden van plan zijn te gaan toetsen of er sprake is geweest van vrijwilligheid, is mij een raadsel. Ook de Zweedse Orde van advocaten is kritisch over de nieuwe wet. Zo is de wet te onduidelijk over wat geldt als nadrukkelijke toestemming. Is een gezichtsuitdrukking bijvoorbeeld voldoende?

Digitale toestemming

In reactie op de wet in Zweden heeft een Nederlands bedrijf een applicatie ontwikkeld. De applicatie, Legalfling, maakt het mogelijk om digitaal toestemming voor seksuele handelingen te regelen. Een soort digitaal sekscontract dus. Toen ik dat voor het eerst hoorde, dacht ik even dat het een 1 april grap was. Via de app sturen de partners elkaar een verzoek om toestemming te geven voor seksueel contact. Het verzoek kan worden geweigerd of geaccepteerd. Hoe romantisch kan het zijn?

In de app kan worden vastgelegd voor welke handelingen er toestemming wordt verleend. Maar ook of er beeldmateriaal gemaakt mag worden. Als de voorwaarden worden overtreden, is er sprake van contractbreuk. De gedupeerde kan dan naar de rechter stappen.

Maar: stel dat één van de partners van gedachten verandert? Is er dan sprake van contractbreuk? Kan er nakoming van het contract worden gevorderd? Gewoon wat vragen, die deze app kan oproepen.

Nieuwe zedenwet

Ondanks het feit dat ik me afvraag hoe in Zweden getoetst zal worden of er sprake was van toestemming, juich ik de ontwikkelingen toe. Het is goed om kritisch te blijven kijken naar wetgeving en om deze aan te passen aan de steeds veranderende maatschappij. In Nederland is pas in 1991(!) verkrachting binnen het huwelijk strafbaar gesteld. Voor 1991 gold dat partners binnen het huwelijk bepaalde echtelijke verplichtingen hadden. Eén daarvan was het hebben van seks. Na maatschappelijke en politieke druk werd dit uiteindelijk gewijzigd.

Momenteel is het Nederlandse kabinet bezig met een nieuwe zedenwet. Of daarin ook zal worden opgenomen dat seks zonder toestemming strafbaar is, is nog niet duidelijk. Naast Zweden hebben alleen Engeland, Schotland, Noord-Ierland, Ierland, België, Cyprus, Luxemburg, IJsland en Duitsland vergelijkbare wetten, waar er ook zonder dwang sprake kan zijn van verkrachting. In Spanje wordt de wetgeving rondom verkrachting eveneens aangescherpt. Ook daar geldt dat seks zonder expliciete toestemming voortaan zal worden aangemerkt als verkrachting.