Categoriearchief: Afstamming

Gezag en minderjarige ouders

Gezag over kinderen

Volgens de Nederlandse wet staan alle minderjarige kinderen onder gezag. Meestal staan kinderen onder het gezag van hun ouders, dit noemen we het ouderlijk gezag. Het gezag kan ook bestaan uit voogdij. Er is sprake van voogdij wanneer het gezag door een ander dan de ouder wordt uitgeoefend. In een eerder artikel heb ik de verschillen tussen gezag en voogdij besproken. Dit artikel kunt u hier teruglezen.

Automatisch gezag

Als de ouders van een kind getrouwd zijn, hebben zijn samen van rechtswege het ouderlijk gezag. Zijn de ouders niet getrouwd? Dan krijgt alleen de moeder automatisch het gezag, tenzij de ouders in het gezagsregister hebben laten aantekenen dat ze het gezag gezamenlijk willen uitoefenen.

Voorwaarde voor het verkrijgen van het gezag is dat de ouder meerderjarig is, dus tenminste 18 jaar of ouder. Dit betekent dat minderjarige ouders niet automatisch het gezag over hun kind kunnen krijgen.

Moeders van 16 of 17 jaar: meerderjarigheidsverklaring

Voor moeders van 16 of 17 jaar is het mogelijk om via een meerderjarigheidsverklaring het gezag te verkrijgen. Hiervoor is een procedure vereist en het inschakelen van een advocaat is verplicht. De rechter bekijkt in de procedure of de moeder de verantwoordelijkheid van het ouderlijk gezag aan kan.

Een verzoek kan soms ook al worden gedaan als de moeder iets jonger dan 16 jaar oud is en/of zwanger is. De rechter beslist dan als de moeder 16 jaar is en/of wanneer de baby is geboren. 

Moeder is jonger dan 16 jaar

Wanneer de moeder jonger is dan 16 jaar oud, zal er een voogd aangewezen worden. De Raad voor de Kinderbescherming onderzoekt wie de voogdij op zich kan nemen. Vaak is dit een familielid.

Wanneer de vader meerderjarig is, kan hij wel het gezag verkrijgen. Dit gebeurt alleen als de rechter denkt dat dit in het belang van het kind is.  

Hoe zit het met minderjarige vaders?

Minderjarige moeders van 16 of 17 jaar kunnen een meerderjarigheidsverklaring vragen, maar hoe zit het met minderjarige vaders? Helaas kunnen minderjarige vaders geen meerderjarigheidsverklaring aanvragen. Wat is er wel mogelijk?

Een minderjarige vader van 16 of 17 jaar oud kan zijn kind met toestemming van de moeder (of ingeval van haar minderjarigheid: haar ouders) wel erkennen. Door de erkenning wordt hij dan vader juridisch vader. Meer over erkenning leest u in dit artikel.

Wat gebeurt er als de moeder 18 jaar oud wordt?

Op het moment dat de moeder 18 jaar oud wordt, krijgt zij in principe het gezag over haar kind. Maar, dit is niet het geval wanneer iemand anders het gezag heeft gekregen. In dat geval zal een procedure moeten worden opgestart om alsnog het ouderlijk gezag te krijgen.

Kinderalimentatie: de verwekker betaalt

Bij een scheiding met kinderen wordt er vaak kinderalimentatie betaald. Ook in situaties waarbij de ouders niet getrouwd zijn geweest, kan het betalen van kinderalimentatie aan de orde zijn. In die situatie wordt er meestal vanuit gegaan dat alleen de man die het kind erkend heeft kinderalimentatie dient te betalen. Maar dat is niet juist.

Wie is er onderhoudsplichtig voor een kind?

De wet bepaalt dat ouders verplicht zijn om bij te dragen in de kosten van de verzorging en opvoeding van hun minderjarige kinderen. Hier wordt over het algemeen de juridische ouders bedoeld. De juridische ouders zijn alijd onderhoudsplichtig. (Meer over juridisch ouderschap, leest u hier.)

Maar, ook een biologische vader die een kind niet heeft erkend is onderhoudsplichtig. Men wil namelijk voorkomen dat een biologische vader die weigert zijn kind te erkennen voor zijn financiële verplichtingen wegloopt.

Onderhoudsplicht verwekker

In de wet is bepaald dat de verwekker van een kind een onderhoudsverplichting heeft. Een verwekker is een man die samen met de moeder het kind op natuurlijke wijze heeft laten ontstaan. Dat kan binnen een langdurige relatie, maar bijvorbeeld ook tijdens een onenightstand. Denk bijvoorbeeld aan het verhaal van tenniser Boris Becker die een kind verwekt heeft in een bezemkast.

Als de biologische vader geen kinderalimentatie wil betalen, kan er door de moeder een verzoek bij de Rechtbank worden ingediend. Daarbij zal dan mogelijk wel aangetoond moeten worden dat de man inderdaad de verwekker is. Dit kan worden vastgesteld door middel van een DNA onderzoek. Als de verwekker weigert mee te werken aan een DNA onderzoek dan kan de rechter daar de gevolgen aan verbinden die hij juist acht. Als de man dus niet meewerkt, zal de rechter aannemen dat de man inderdaad de verwekker is. Een verwekker kan dus niet onder zijn onderhoudsplicht uitkomen door niet mee te werken aan een DNA onderzoek.

Er zijn overigens wel situaties denkbaar wanneer de biologische vader toch geen kinderalimentatie hoeft te betalen. Dat is het geval in de volgende situaties:

Spermadonor

Een spermadonor is geen verwekker in de zin van de wet. Hij doneert alleen zijn zaad en het kind is niet op natuurlijke wijze verwekt.

Twee juridische ouders

Wanneer een kind al twee juridische ouders heeft, omdat een kind uit een slippertje is geboren tijdens een huwelijk, dan hoeft de verwekker in beginsel geen kinderalimentatie te betalen. Dit kan overigens wel anders zijn wanneer de juridische ouders niet volledig in de kosten van het kind kunnen voorzien.

(Vernietiging van) de erkenning van een kind

In dit artikel zal ik aandacht besteden aan (de vernietiging van) de erkenning van een kind. Voordat ik daar verder op zal ingaan, zal ik eerst het verschil tussen juridisch ouderschap en biologisch ouderschap bespreken.

 

Het verschil tussen biologisch en juridisch ouderschap

In de wet is vastgelegd wie de juridische ouders van een kind zijn. De juridische ouders van een kind hoeven dus niet altijd de biologische ouders te zijn.

De biologische ouders zijn de vader en de moeder, die biologisch verwant zijn met het kind. Kortom, de ouders van wie het DNA in het kind zit. De juridische ouders zijn de wettelijke ouders van het kind, maar zij hoeven niet biologisch verwant te zijn. Een voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld adoptie.

Juridisch ouderschap kan op verschillende manieren ontstaan. In dit artikel zal ik deze mogelijkheden verder niet bespreken.

Een moeder uit wie het kind is geboren, is zowel een biologische ouder als de juridische moeder. Voor een vader ligt dat anders, een vader kan namelijk ook een kind erkennen en dus juridisch vader worden, terwijl hij niet de biologische vader van het kind is.

Erkenning van een kind heeft gevolgen voor het juridisch vaderschap. Als een man een kind erkent, wordt hij de juridische vader van het kind.

Hoe wordt een kind erkend?

Een kind dat uit een huwelijk van de ouders wordt geboren, heeft van rechtswege twee juridische ouders. Een kind dat tijdens een huwelijk (of geregistreerd partnerschap) wordt geboren hoeft niet apart erkend te worden door de vader. Door het huwelijk wordt de vader van rechtswege geacht de juridische vader van het kind te zijn.

Voor ouders die niet met elkaar gehuwd zijn (of een geregisteerd partnerschap hebben), geldt dat de vader het kind dient te erkennen om de juridisch vader te worden.

Het erkennen van een kind kan op twee manieren, met toestemming van de moeder of via een procedure vervangende toestemming indien de moeder geen toestemming verleent.

Zoals al is aangegeven, hoeft de erkenner niet de biologische vader van het kind te zijn. Erkenning kan ook geschieden door bijvoorbeeld de man waar de moeder een relatie mee heeft gekregen na de geboorte van het kind. Dit gebeurt nog weleens als het kind bijvoorbeeld is verwekt tijdens een one night stand.

Soms erkent een man een kind, omdat hij er vanuit gaat dat hij de biologische vader van het kind is, terwijl dat later toch niet het geval blijkt te zijn. Kan de erkenning dan worden vernietigd?

Vernietiging van de erkenning

Vernietiging van de erkenning is mogelijk, maar daaraan zijn wel voorwaarden verbonden. De volgende voorwaarden gelden: de erkenner is niet de biologische ouder van het kind én de moeder is niet eerlijk geweest over de verwekker van het kind óf de erkenning heeft onder dwang plaatsgevonden.

Om een erkenning te laten vernietigen, dient er een verzoek bij de Rechtbank ingediend te worden. Een dergelijk verzoek kan via een advocaat worden ingediend door de erkenner, de moeder of het kind zelf. Voor deze verzoekers gelden overigens wel andere voorwaarden. In dit artikel zal ik alleen de situatie bespreken wanneer de erkenner de erkenning wil laten vernietigen.

De erkenning kan alleen worden vernietigd wanneer de erkenner niet de biologische vader is van het kind. Of de erkenner wel of niet de biologische vader is, kan worden vastgesteld door middel van een DNA onderzoek.

Naast het feit dat de erkenner niet de biologische vader is, geldt een aanvullende voorwaarde. De moeder moet hem bijvoorbeeld het idee hebben gegeven dat hij de biologische vader van het kind was. De erkenner moet binnen één jaar nadat hij het bedrog heeft ontdekt een verzoek hebben ingediend bij de Rechtbank.

Als de vader een kind heeft erkend terwijl hij wist dat hij niet de biologische vader was, is het voor hem niet mogelijk om vernietiging van de erkenning te verzoeken. Het kind zelf kan in een dergelijk geval wel weer vernietiging vragen. 

 Gevolgen van de vernietiging van de erkenning

Als de erkenning wordt vernietigd, dan herleeft de situatie van voor de erkenning. Er is niet langer sprake van juridisch ouderschap met de erkenner en het kind zal niet langer erfgenaam van de erkenner zijn.

Wilt u nog meer lezen over erkenning? Leest u dit artikel dan.

 

Stiefouderadoptie

Afgelopen week werd bekend dat adopties vanuit het buitenland voorlopig zijn stopgezet vanwege jarenlange misstanden. Bij adoptie wordt vaak gedacht aan deze interlandelijke adopties, maar ook binnenlandse adopties zijn mogelijk. Stiefouderadoptie is bijvoorbeeld een vorm van binnenlandse adoptie.

Adoptie is letterlijk het aannemen van een kind. Bij een gewone adoptie worden de familierechtelijke banden tussen het kind en de geboorteouders doorgesneden. Er ontstaat dan een nieuwe familierechtelijke band met de adoptieouders. Dit maakt een adoptie tot een ingrijpende maatregel.

Stiefouderadoptie, ook wel éénouderadoptie genoemd, is een bijzondere vorm van adoptie. Bij stiefouderadoptie wordt een minderjarig kind van de partner van de stiefouder geadopteerd. Er komt daardoor slechts één nieuwe ouder, namelijk de stiefouder. Als stiefouder wordt gezien: de echtgenoot, de geregistreerde partner óf andere levensgezel van de ouder. Er hoeft dus niet per se sprake te zijn van een huwelijk.

Een verzoek tot stiefouderadoptie moet bij de rechtbank worden ingediend. Hiervoor is het inschakelen van een advocaat verplicht.

Wanneer is stiefouderadoptie mogelijk?

Het uitgangspunt in de wet is om de oorspronkelijke familieband zoveel mogelijk te handhaven, daarom zijn er voorwaarden een verzoek verbonden. De belangrijkste zijn:

  1. De stiefouder moet ten minste drie jaar onmiddellijk voorafgaand aan de indiening van het verzoek samenleven met de ouder en moet met die ouder ten minste één jaar voor het kind hebben gezorgd. (Een uitzondering geldt voor duomoeders.)
  2. De ouder van het kind is alleen met het ouderlijk gezag belast.
  3. De andere ouder van het kind spreekt het verzoek niet tegen.

Bij stiefouderadoptie vereist de wet dat de ouder van het kind alleen met het gezag is belast. Als de ouders van het kind nog gezamenlijk gezag hebben, kan de rechtbank dat eventueel gelijktijdig met een procedure tot stiefouderadoptie wijzigen.

Wanneer een ouder het verzoek tegenspreekt, mag de rechter het verzoek in bepaalde gevallen toch toewijzen. Dit kan bijvoorbeeld wanneer is gebleken dat een band tussen die ouder en het kind ontbreekt of wanneer de band tussen die ouder en het kind schadelijk is voor de ontwikkeling van het kind. Hierbij kan worden gedacht aan situaties waarin die ouder en het kind niet of nauwelijks in gezinsverband hebben samengeleefd, wanneer die ouder het gezag over het kind heeft misbruikt, het kind op grove wijze heeft verwaarloosd of indien die ouder onherroepelijk is veroordeeld wegens een misdrijf gepleegd jegens het kind.

De rechter onderzoekt of een stiefouderadoptie in het belang van het kind is. Daarbij wordt ook bekeken of het kind in de toekomst nog iets van de andere ouder te verwachten heeft.

Als een kind de leeftijd van twaalf jaren heeft bereikt, moet het instemmen met het gedane verzoek. Het kind wordt door de rechtbank uitgenodigd om zijn/haar mening te geven over het verzoek.

Wat zijn de gevolgen van de stiefouderadoptie?

Door de adoptie krijgt de stiefouder samen met de ouder het gezamenlijk gezag. Dit betekent dat de adoptiefouder en de andere ouder voortaan samen beslissingen moeten nemen over het kind.

Bij de adoptie kan het kind de achternaam van de stiefouder krijgen. De ouder van het kind moet hier dan wel mee instemmen door een akkoordverklaring te tekenen.

Door de adoptie zal het kind erven van de stiefouder. Ook ontstaat er een onderhoudsverplichting.

Alternatief voor stiefouderadoptie: gezamenlijk gezag.

Soms is adoptie niet mogelijk of niet wenselijk. In dat geval kan het aanvragen van gezamenlijk gezag nog uitkomst bieden. Hiervoor zal ook een verzoek bij de rechtbank ingediend moeten worden. De voorwaarden voor het aanvragen van gezamenlijk gezag zijn minder streng.  Wijst de rechtbank het verzoek tot gezamenlijk gezag toe, dan kan in dezelfde procedure ook de achternaam van het kind worden gewijzigd in die van de stiefouder.

Kind erkennen? Wacht als verwekker niet te lang

In een eerdere blog besprak ik 5 misverstanden over erkenning van een kind. Hierin heb ik o.a. uitgelegd, dat als een kind buiten het huwelijk wordt geboren, de vader niet automatisch de juridische vader van het kind is.

Hoe kan een kind worden erkend?

Het juridisch vaderschap kan via erkenning worden vastgesteld. Het erkennen van een kind kan plaatsvinden door middel van een notariële akte of een akte opgesteld door een ambtenaar van de burgerlijke stand. De moeder van het kind moet voor de erkenning toestemming geven.

Vervangende toestemming via de rechter.

Wat als de moeder deze toestemming weigert? Dan kan de verwekker een verzoek tot vervangende toestemming voor erkenning bij de rechter indienen. De rechter bekijkt of de erkenning de belangen van de moeder bij een ongestoorde verhouding met het kind of de belangen van het kind, niet zal schaden.

Vaak komt het in een procedure aan op een afweging van de belangen van de moeder, vader en het kind. Het uitgangspunt daarbij is, dat zowel het kind als de vader er belang bij hebben dat hun relatie rechtens wordt erkend als een familierechtelijke betrekking.

In de meeste gevallen zal de rechter toestemming aan de vader verlenen om het kind alsnog te erkennen.

Het kind is erkend door een andere man. Wat nu?

Soms gebeurt het dat de moeder haar nieuwe partner toestemming heeft gegeven om het kind te erkennen, voordat de verwekker het kind heeft kunnen erkennen. In de wet staat dat een kind maximaal twee ouders kan hebben. Kan de verwekker het kind dan nog erkennen? Ja, in sommige gevallen kan dat. Maar dan moet de vader wel actie hebben ondernomen!

In 2002 heeft de Hoge Raad bepaald, dat wanneer de verwekker een verzoek tot vervangende toestemming bij de Rechtbank heeft ingediend, moeder geen (onvoorwaardelijke) toestemming aan een andere man kan geven om het kind te erkennen. De moeder kan in dat geval alleen voorwaardelijk haar toestemming geven. Als de rechtbank vervolgens besluit dat de verwekker zijn kind mag erkennen, gaat deze erkenning voor.

In 2015 heeft de Hoge Raad bepaald dat een door de moeder gegeven toestemming ook voorwaardelijk is, als de advocaat van de verwekker een brief aan de moeder heeft gezonden, waarin staat dat de verwekker zijn kind wil erkennen. Er moet dan binnen 3 maanden na verzending van de brief een verzoek tot vervangende toestemming zijn ingediend. Is het verzoek te laat ingediend? Dan is de erkenning door de nieuwe partner onvoorwaardelijk geworden.

De erkenning door de nieuwe partner is onvoorwaardelijk geworden. En nu?

Betekent dit ook dat de verwekker zijn kind niet meer kan erkennen? Dat hangt van de omstandigheden af. Als de verwekker kan aantonen dat de moeder de bedoeling had om de vader te schaden, dan kan de erkenning gedaan door een nieuwe partner worden vernietigd. Kan dit niet worden aangetoond? Dan blijft de erkenning door de nieuwe partner in stand.

Tip: voor de verwekker die zijn kind niet mag erkennen, is het verstandig om niet te lang af te wachten. Schakel zo snel mogelijk een advocaat in om de juiste stappen te zetten.

5 misverstanden over erkenning van een kind

In deze blog bespreek ik de 5 meest voorkomende misverstanden over erkenning van kinderen. Voordat ik op deze misverstanden in ga, zal ik eerst in zijn algemeenheid uitleggen wat erkenning inhoudt.

Het afstammingsrecht regelt wie de juridische ouder van een kind is. Een kind kan maximaal twee juridische ouders hebben. Moeder van een kind is degene uit wie het kind geboren is. Vader van een kind is de man waarmee de moeder ten tijde van de geboorte van het kind getrouwd is of een geregistreerd partnerschap is aangegaan. Daarnaast kan ouderschap ontstaan via bijvoorbeeld adoptie, maar deze varianten laat ik in deze blog gemakshalve achterwege.

Bent u niet getrouwd en heeft u geen geregistreerd partnerschap? Dan is het juridisch vaderschap van de biologische vader niet vanzelfsprekend. In dat geval kan het juridisch vaderschap worden vastgesteld. Dit kan bijvoorbeeld via erkenning.

Hoe kan een kind worden erkend?

Erkenning kan plaatsvinden door middel van het opstellen van een akte bij de ambtenaar van de burgerlijke stand of bij notariële akte. De erkenning kan voor de geboorte plaatsvinden, tijdens de aangifte van de geboorte of op een later tijdstip. Als de erkenning plaatsvindt voor de geboorte wordt dit ‘erkenning van de ongeboren vrucht’ genoemd.

De moeder moet voor de erkenning toestemming geven. Als zij de toestemming weigert – hetgeen nog wel eens gebeurt als de relatie tijdens de zwangerschap wordt beëindigd – kan er aan de rechter vervangende toestemming voor erkenning worden verzocht. De omgekeerde variant is ook mogelijk, te weten de vader wil niet mee werken aan erkenning. In dat geval kan via de rechter gerechtelijke vaststelling van het vaderschap worden verzocht.

Elk kind dat binnen de relatie van niet gehuwden of geregistreerde partners wordt geboren, moet apart erkend worden.

De gevolgen van erkenning

Het vaststellen van het ouderschap, heeft tot gevolg dat er familierechtelijke betrekkingen ontstaan tussen de vader en het kind. Het kind deelt daardoor bijvoorbeeld mee in de erfenis van de vader.

5 misverstanden over erkenning

1. Door de aangifte van de geboorte wordt het kind door de vader erkend.

De aangifte van de geboorte van een kind leidt niet altijd tot erkenning. Indien de ouders gehuwd zijn of een geregistreerd partnerschap zijn aangegaan, leidt de geboorteaangifte automatisch tot ouderschap. Erkenning is in dat geval niet nodig. In alle andere situaties, zoals bijvoorbeeld bij samenwoners, dient een aparte akte van erkenning te worden opgesteld.

2. Erkenning leidt automatisch tot gezag.

Vaak wordt gedacht dat wanneer een ongehuwde vader zijn kind erkent, hij daarmee automatisch het ouderlijk gezag krijgt. Dat is een misvatting. Om het gezamenlijk ouderlijk gezag over het kind te krijgen, moeten de ouders samen een verzoek indienen bij de rechtbank. Het verzoek tot gezamenlijk ouderlijk gezag kan schriftelijk of digitaal worden aangevraagd.

3. Als een kind erkend wordt, krijgt het automatisch de achternaam van de erkenner.

Het is onjuist dat het kind automatisch de naam van de erkenner krijgt. Als de erkenning na de geboorte plaatsvindt, behoudt het kind de achternaam die het al heeft, tenzij er voor gekozen wordt om deze aan te passen. Bij de erkenning van het eerste kind uit de relatie kan de achternaam van het kind worden gekozen. De gekozen naam geldt ook voor eventuele daarop volgende kinderen uit dezelfde relatie. Indien er bij de erkenning van het eerste kind geen naamkeuze wordt gemaakt, dan krijgen de kinderen uit deze relatie automatisch de achternaam van de moeder.

4. Alleen de biologische vader kan het kind erkennen.

De erkenner hoeft niet de biologische vader van het kind te zijn. Erkenning kan ook geschieden door bijvoorbeeld de man waar de moeder een relatie mee heeft na de geboorte. Dit gebeurt nog weleens als het kind bijvoorbeeld is verwekt tijdens een one night stand.

Ook twee vrouwen die een relatie hebben, kunnen samen het ouderschap van een kind hebben. (Hetzelfde geldt natuurlijk ook voor twee mannen.) De ongetrouwde duo moeder kan het kind van haar partner erkennen. Als de vrouwen getrouwd zijn of een geregistreerd partnerschap zijn aangegaan, wordt de duomoeder automatisch meemoeder van het kind.

5. Eens erkend, blijft erkend.

Als een kind is erkend door een man die achteraf toch niet de biologische vader blijkt te zijn, kan de erkenning worden vernietigd.

Bij gehuwde of geregistreerde partners die automatisch het ouderschap krijgen, kan het vaderschap worden ontkend. In het laatste geval kan bijvoorbeeld gedacht worden aan een situatie waarbij de juridische ouders feitelijk uit elkaar zijn, maar de echtscheiding nog niet uitgesproken is. De moeder is zwanger van haar nieuwe partner en de echtscheiding laat zo lang op zich wachten dat het kind geboren wordt tijdens het huwelijk met de ex-partner. De ex-partner is daardoor van rechtswege juridisch vader geworden.